Fitokimyasallar

 

Sebze, meyve, tahıl ve kurubaklagiller gibi bitkisel gıdalarımızda doğal olarak bulunan bu maddelere fitokimyasallar (bitki kimyasalları)  adı verilmektedir.

İnsanlar varoldukları günden bu yana bitkileri ilaç olarak kullanmışlardır. Kinin ve aspirin gibi ilaçlar bitkilerin incelenmesi sonucu bulunmuştur. Bugün de kullandığımız ilaçların yaklaşık dörtte biri bitki kökenlidir. Araştırıcılar, eski toplumların tedavi amacıyla tükettikleri ve hayvanların iyileşmek için içgüdüyle yedikleri bitkileri araştırarak çağımızın hastalıklarından korunmada yeni etkin maddeler buluyorlar.

Bitkisel gıdalarımızda bulunan sağlığa yararlı maddelerin birçoğu, özellikle sebze ve meyvelere rengini veren renk pigmentleridir. İçerdikleri besin ögelerinin yoğunluğu  ve  fitokimyasallarla  diyetimizde  çok önemli yeri olan  sebze ve meyveler,  renklerine göre şöyle gruplandırılmıştır.

• Pembe-kırmızı : Karpuz, domates ve pembe  greyfurt  likopen  adlı maddece zengindir. Likopen, genlere zarar veren  serbest  radikalleri  yakalayarak  başta  prostat  olmak  üzere çeşitli  kanserlere  ve  akciğer  hastalıklarına karşı  koruyucu  özellik gösterir.
  
  
  
  
• Koyu kırmızı/mor : Kırmızı  ve siyah  üzüm, çilekgiller, kiraz, kırmızı erik ve elma, kırmızı biber, pancar, kırmızı lahana, kırmızı şarap  ve  patlıcan gibi gıdalar  güçlü  bir antioksidan olan  antosiyaninleri  içerirler. Antosiyaninler hücre yaşlanmasını  yavaşlatır  ve  kan  pıhtılaşmasını  önler.
  
  
  
  
• Turuncu/sarı : Havuç, kayısı, balkabağı, sarı kabak, portakal, şeftali  gibi gıdalar karoten  ve  kriptoksantin adlı  maddeleri içerirler. Bu maddeler de serbest radikallerle  savaşır, zarar  görmüş  DNA'yı  onarır  ve  kalp hastalığından  korur.
  
  
  
  
• Yeşil/sarı ve koyu yeşil : Ispanak, tüm yeşillikler, bezelye  ve  kavun  katarakt ve  körlüğü  önleyici  lutein  ve  zeaksantin ; brokoli  ve  lahana  gibi gıdalar da  kanserojen maddelerin  etkisini  azaltan  sülforafen,  izosiyanat  ve indollerce  zengindir.
  
  
  
  
• Beyaz/yeşil : Sarımsak, soğan, pırasa  ve  kereviz  antikanserojen  etkisi  olan allisin ;  elma, armut, beyaz üzüm de  kuersetin  ve  kempferol  gibi antioksidan  özellikleri  olan  flavonoidleri  içerir.
  
  

 

Sağlıklı  ve  doğru  beslenme  için gıdaların  rengine  göre  seçim yapılması içerdikleri  yararlı  maddeleri  almak  için  akılda  kolay  kalıcı  bir  yol olarak  kullanılabilir.

 

Bitki kimyasalı	İşlevi	Gıdasal kaynağı
Biyoflavonoidler : karotenoidler, likopen, limonoidler, izoflavonlar, kuersetin	Antioksidan, kanser yapıcı           hormonların engellenmesi, koruyucu enzimlerin üretimi	Sebzeler, meyveler, soya, yerfıstığı, kurubaklagiller, şarap, çay, tahıllar, meyan kökü
Fenoller : kateşinler, ellagik asit	Nitrozaminlerin engellenmesi, koruyucu  enzimlerin  artırılması	Çilekgiller,çay,brokoli, lahana, patlıcan, havuç, domates, biber
Glukozinatlar : indoller,izotiosiyanatlar, kurkumin	Östrojenin engeli, koruyucu enzimlerin üretimi.  Sigaradaki kanserojen maddelerden korunma	Brokoli,lahana,karnabahar,hardal otu, ceviz, kimyon
Omega-3 yağlar	Östrojenin engellenmesi, iltihabın azaltılması, kolesterolün düşürülmesi, kan pıhtılaşmasının engellenmesi,enfeksiyon ve kalp hastalıklarının önlenmesi	Yağlı balıklar,ceviz, badem, keten tohumu
Proteaz inhibitörleri	Kanser yapımını artıran enzimlerin parçalanması	Soya, diğer kurubaklagiller
Sülfitler	Koruyucu enzimlerin üretimi	Sarmısak, soğan, lahanagiller
Terpenler	Antikanser enzimlerin uyarılması, antioksidan	Turunçgiller, brokoli, sarı ve turuncu sebzeler, meyan kökü

Tablo : Bitki  kimyasallarının  vücuttaki  işlevleri  ve  gıdasal  kaynakları

 

 

Dieter Schneider 2007 | www.csstemplateheaven.com
© 2007 Webworks Design